Księga zdziwień odc. 93

Księga zdziwień postanowiła wtrącić swoje trzy grosze do trwającego festiwalu rozważań: a skąd rząd weźmie na to pieniądze? Od razu zastrzegam, że ani mnie dziwi, ani ciekawi, skąd rząd weźmie pieniądze. Doskonale wiem skąd i wyjaśnię to w dalszej części wpisu. Dziwi mnie natomiast przebieg dyskusji na ten temat, gdyż wszyscy – od rządu, poprzez analityków finansowych (zwanymi potocznie analami), aż po opozycję – udają, że nie rozumieją istoty sprawy. Bowiem wszelkie rozważania związane z programami socjalnymi rządu, są odnoszone do aktualnej sytuacji gospodarczej, czyli bardzo wysokiego wzrostu PKB, a tym samym rosnących z roku na rok wpływów budżetowych. Jeśli dodać do tego poprawę ściągalności podatków oraz manipulacje zwrotami VAT (co daje chwilowy, pozorny wzrost wpływów VAT-owskich), to rozpasane wydatki socjalne dają się jakoś upchnąć. I właśnie dyskusja na ten temat oscyluje wokół pytań czy dadzą się upchnąć, czy jednak nie? Czy regułę wydatkową (i tak przecież poluzowaną przez obecnie rządzących) uda się zachować, czy trzeba ją będzie złamać (albo zmienić)? Czy deficyt budżetowy uda się utrzymać w ryzach poniżej 3% PKB, czy trzeba będzie tę granicę przekroczyć?

W toczącej się dyskusji zadziwiające jest to, że właściwie nikt nie zakłada, że ta obecna dobra sytuacja gospodarcza jest przejściowa i spodziewane jest jej rychłe pogorszenie. A właściwie nie tyle „jest spodziewane” co „jest pewne”. Po pierwsze dlatego, że nasza gospodarka jest w dużej mierze zależna od koniunktury w krajach UE (szczególnie w Niemczech), a ta słabnie. Po drugie dlatego, że polski wzrost gospodarczy w ostatnich kilku latach jest oparty na wzroście konsumpcji indywidualnej, przy jednoczesnym znaczącym spadku inwestycji prywatnych. Inwestycje, które runęły w roku 2016, ciągle nie mogą tego odrobić: ich stopa w stosunku do PKB spadła z 20% w roku 2015 do 18% w roku 2018. Zaś spadek lub nikłe tempo wzrostu inwestycji muszą się przełożyć na spowolnienie gospodarcze w przyszłości lub nawet na recesję.

Gdy tempo wzrostu PKB spadnie do 2-3% lub poniżej, gdy wyczerpią się możliwości manipulowania zwrotami VAT, to budżet po prostu się załamie. Wydatków tzw. sztywnych (a wszystkie programy socjalne stają się nimi w chwili ich wprowadzenia – o ile nie są z założenia jednorazowe) nie da się zredukować, a ich pokrycia we wpływach – nie będzie. Ewentualne oszczędności na wojsku, policji, służbie zdrowia, edukacji (?!) i administracji (nawet drastyczne) nie zapełnią luki. Skąd zatem rząd weźmie wtedy pieniądze? Odpowiedź jest dość prosta: pożyczy w instytucjach finansowych.

Trzeba zdać sobie sprawę z faktu, że w roku 2018 – roku doskonałej koniunktury i niebywałego wzrostu wpływów budżetowych – zadłużenie Polski (tzw. dług EDP) zwiększyło się o 28 miliardów złotych (źródło: Ministerstwo Finansów). A przecież w tak dobrym roku powinno było spaść! Gdy nastanie rok nieco gorszy, zadłużenie zacznie wzrastać lawinowo i żaden rząd (niezależnie od tego jaka opcja polityczna będzie u władzy) nie będzie w stanie tego opanować. Deficyt budżetowy także wymknie się spod kontroli i sięgnie sporo powyżej 3% PKB . Spadną ratingi naszego kraju, co przełoży się na znaczący wzrost kosztów obsługi zadłużenia. Zatem trzeba będzie pożyczać jeszcze więcej, żeby starczyło na drastycznie rosnące odsetki. Rząd oczywiście nie będzie się temu przyglądał bezczynnie; będzie zmuszony do podnoszenia podatków. Zacznie zapewne od podwyższenia VAT-u do 25% oraz akcyzy na paliwo, w kolejnym kroku podniesie CIT, co przyczyni się do dalszego osłabienia tempa wzrostu lub nawet do recesji. Wtedy w budżecie zabraknie jeszcze więcej na wydatki sztywne, więc trzeba będzie pożyczać jeszcze więcej. Itd…

Sojusznikiem rządu będzie inflacja, która nieuchronnie da o sobie znać. Inflacja oznaczać będzie dodatkowy podatek (dla rządu wygodny gdyż ukryty), ale przy okazji „pożre” częściowo wszelkie zasiłki, a także oszczędności obywateli. Realne płace się zmniejszą i nastąpi wyraźny spadek stopy życiowej.

Ten czarny scenariusz wydaje mi się tak oczywisty, że nie mogę się nadziwić, że nie jest głównym tematem obecnej debaty. Przecież pozbawi perspektyw całe pokolenie Polaków, zaś najbardziej dotkliwie uderzy w tych, którzy dziś są głównymi beneficjentami programów socjalnych. Na razie polski Titanic beztrosko sobie płynie, orkiestra gra, strzelają korki szampana. I tylko Księga zdziwień bierze na siebie rolę Kasandry 🙁