Jery, czyże i czeczotki

Jery, czyże i czeczotki wymieniam jednym tchem nie bez powodu. Ptaki te nie gniazdują w naszym kraju (poza czyżami – o czym dalej) a jednak każdego roku odwiedzają mój ogródek i spędzają w moim sąsiedztwie od kilku dni do kilku tygodni, pożywiając się w moich karmnikach. Zawsze są to liczne stada czyży a wśród nich pojedyncze osobniki jerów i czeczotek. Zatrzymują się u mnie w marcu, gdy są w podróży z zimowisk w południowej i zachodniej Europie do miejsc gniazdowania w północnych rejonach kontynentu. Nie mam pojęcia dlaczego trzymają się razem – może łączy je zamiłowanie do tego samego rodzaju pokarmu?

Tereny gniazdowania czeczotek znajdują się na granicy tundry i tajgi czyli niej więcej w rejonach koła podbiegunowego. Zwykle są to rejony całkowicie bezludne dlatego czeczotki nie mają zakodowanego lęku przed człowiekiem. Aż trudno uwierzyć jak blisko pozwalają do siebie podejść. Prawdę mówiąc czeczotka gniazduje też w Polsce ale jej populacja jest określana jako: „skrajnie nieliczna”. Samce czeczotki różnią się od samic m.in. tym, że mają czerwone pióra na piersi. Dziwnym zbiegiem okoliczności marcowe wizyty składają mi wyłącznie samice dlatego na zdjęciach poniżej nie ma samca.

Jery – podobnie jak czeczotki – gniazdują w Europie północnej a zimują w zachodniej, środkowej i południowej. Jednak zasięg ich terenów lęgowych nie jest wysunięty aż tak daleko na północ jak to ma miejsce w przypadku czeczotek. Teren naszego kraju pełni dla jerów podwójną rolę: przede wszystkim jest terenem przelotów z Europy zachodniej do północnych rejonów Skandynawii i Rosji (i odwrotnie), a po drugie – dla wielu osobników – jest miejscem zimowania. Zatem ptaki te są widywane u nas przez cały rok. Mój ogródek odwiedzają głównie w marcu, gdy towarzyszą stadom czyży, ale od czasu do czasu widuję je także w środku zimy gdy przylatują do karmników.

U jerów występuje dymorfizm płciowy ale jest on wyraźnie widoczny jedynie w okresie lęgowym gdy samce przybierają szatę godową. Marzec jest tym okresem gdy szata godowa samców jest już bardzo wyraźna chociaż nie jest jeszcze w pełni ukształtowana. Widać to na zdjęciach poniżej: samce mają grzbiet, kark i głowę czarne natomiast pierś i gardło intensywnie pomarańczowe. Samice mają dużo mniej intensywny pomarańcz na ciele, zaś głowę mają szaro-brązową, dość jasną. Właśnie po wyglądzie głowy najłatwiej odróżnić samca od samicy.

Czyże należą do tej samej rodziny łuszczaków, do której należą też jery i czeczotki. Wprawdzie gniazdują w Polsce ale tylko w Karpatach i Sudetach oraz w rejonach północno-wschodnich. Na pozostałym obszarze Polski występują sporadycznie. Ale to sporadyczne występowanie odnosi się tylko do okresu lęgowego bowiem w czasie migracji czyże spotyka się wszędzie i w dużej liczbie. Nie sposób ich przegapić bowiem migrują w dość licznych stadach. Oceniam, że stada, które w marcu nawiedzają mój ogródek liczą sobie (w różnych latach) od 50 do nawet 200 osobników. Oczywiście to tylko szacunek ale chyba bliski rzeczywistości.

Kolory dominujące u czyży to: żółty, szary i czarny, przy czym u samców kolory są wyraziste i jaskrawe, zaś u samic – jakby wyblakłe. Ponadto samice mają wyraźne kreskowanie na brzuszkach, czego u samców prawie nie widać. Charakterystyczną cechą samców jest czarna czapeczka. Pożywienie czyży stanowią głównie nasiona (m.in., olchy, drzew iglastych, krzewów i chwastów). W sezonie lęgowym jedzą owady i pająki. Pisklęta karmione są owadami i nasionami. W moich karmnikach czyże z upodobaniem zjadają nasiona słonecznika.