Buty dżodhpur, czyli dżodhpury

Buty dżodhpur to bez wątpienia najpiękniejsze i najbardziej stylowe męskie buty na zimę. Są u nas niemal zupełnie nieznane, co dodatkowo podnosi ich atrakcyjność i czyni je unikalnymi i niepowtarzalnymi. Czy mają szansę na zyskanie szerszej popularności? Uważam, że tak. Jestem wręcz pewien, że za kilka lat będą dorównywać popularnością sztybletom. Mają zresztą ze sztybletami wiele wspólnego, a są od nich piękniejsze i bardziej intrygujące. Jeśli ktoś sceptycznie ocenia mój optymizm w kwestii dżodhpurów, to chcę mu przypomnieć karierę jaką zrobiły u nas monki. Jeszcze 10 lat temu były niemal zupełnie nieznane, 5 lat temu mało kto o nich słyszał i nie było ich w ofercie większości rodzimych firm obuwniczych. Dziś są już obecne i w ofercie, i – co ważniejsze – w świadomości polskich mężczyzn. Podobnie będzie z dżodhpurami.

Trzeba będzie tylko przywyknąć do nazwy, która brzmi obco i egzotycznie. Poza tym, jeśli w jakichkolwiek tekstach w języku polskim pojawiają się buty tego typu, to zawsze są zapisane w formie anglojęzycznej: jodhpur. Moim zdaniem nazywanie ich u nas jodhpurami nie ma sensu, gdyż ich nazwa wzięła się od miasta w północno-zachodnich Indiach, w stanie Radżastan, na skraju pustyni Thar, które to miasto ma polską nazwę: Dżodhpur. Nazwę wymawia się z pominięciem środkowego „h” – analogicznie jak Delhi, Dhaka, Brahmaputra a także Ghana, Bhutan i wiele innych. Wprawdzie można się też spotkać z innym zapisem nazwy miasta: Dźodhpur (np. w Wikipedii), ale wydaje się, że jest to zapis błędny. Tak np. twierdzi znany autorytet językowy Jan Grzenia, w prekursorskiej pracy: Słownik nazw geograficznych z odmianą i wyrazami pochodnymi (PWN 2008). Zatem dżodhpur to jedyna logiczna i zgodna z zasadami języka polskiego, nazwa butów będących przedmiotem dzisiejszego wpisu.

Zbieżność nazwy butów z nazwą miasta Dżodhpur nie jest oczywiście przypadkowa. Bowiem buty te wywodzą się z gry w polo i zostały prawdopodobnie wymyślone w Dżodhpur, które słynęło niegdyś z najlepszej na świecie drużyny polo. Piszę „prawdopodobnie” bowiem różne źródła nie są zgodne na ten temat: niektóre podają, że buty zostały wymyślone w Dżodhpur a następnie spopularyzowane w Anglii, inne twierdzą, że było dokładnie odwrotnie. Natomiast nie ulega wątpliwości, że wcześniejsze od butów były spodnie dżodhpur i te już na pewno powstały w mieście Dżodhpur. Zarówno spodnie jak i buty były pomyślane jako elementy stroju do gry w polo, a szerzej – do jeździectwa.

Ale spodnie dżodhpur nie były w zasadzie niczym nowym – były to po prostu bryczesy z pewnymi elementami zaczerpniętymi z tradycyjnych strojów hinduskich. Wypada w tym miejscu przypomnieć czym są bryczesy. To spodnie do jazdy konnej, nie posiadające szwów wewnętrznych w miejscach, w których uda i łydki jeźdźca przylegają do boków konia, co mogłoby być źródłem otarć dla jeźdźca. Ponadto bryczesy mają tzw. leje, czyli zewnętrznie naszyte wzmocnienia (kiedyś ze skóry, dziś z różnych materiałów technicznych) w miejscach, które mają kontakt z siodłem lub bokami konia. Współczesne bryczesy sportowe są obcisłe i uszyte z elastycznej tkaniny, w przeszłości były dość szerokie w biodrach i udach i obcisłe poniżej kolan. Takie były bryczesy kawaleryjskie, których obowiązkowym uzupełnieniem były oficerki, czyli buty z cholewami sięgającymi pod kolana.

Spodnie dżodhpur w zasadzie powieliły ten schemat, z małymi różnicami: po pierwsze w biodrach i udach były bardzo szerokie, wręcz bufiaste, co było wspomnianym powyżej nawiązaniem do hinduskiej tradycji. I po drugie na samym dole były lekko rozszerzane, gdyż nie miały wchodzić do wnętrza butów – oficerek (lub butów jeździeckich), lecz przykrywać krótką cholewkę innych butów. Zatem wymyślenie butów-dżodhpurów stało się w tej sytuacji zwykłą koniecznością. Ale warto jeszcze chwilę zatrzymać się przy tym, po co do gry w polo potrzebne były buty ze skróconą cholewką, skoro buty z cholewą sięgającą do kolana (czyli buty jeździeckie) były i ładne, i dobrze chroniły łydki jeźdźca. Otóż buty z długimi cholewami miały (i mają) dwie istotne wady: były (i są) drogie i niewygodne przy zakładaniu i zdejmowaniu. Właściwie samodzielne zdjęcie prawidłowo wykonanych oficerek było zupełnie niemożliwe. Potrzebna była pomoc drugiej osoby, a w ostateczności użycie specjalnego przyrządu zwanego pieskiem (sic!). Podkreślam, że mam na myśli oficerki prawidłowo uszyte, czyli z cholewą tak wąską jak to tylko możliwe. Gdyby cholewa była wystarczająco szeroka, to zdejmowanie butów nie nastręczałoby większych kłopotów tyle tylko, że buty byłyby nieładne i jednocześnie kryły w sobie przekaz, że nie były szyte na miarę (a nawet jeśli były to przez kiepskiego szewca).

Spodnie i buty dżodhpur miały swój wielki dzień w roku 1897, kiedy to w ramach obchodów diamentowego jubileuszu królowej Wiktorii, odbył się historyczny mecz polo pomiędzy drużynami Indii i Anglii. Drużyna indyjska wystąpiła pod wodzą Pratapa Singha, młodszego brata maharadży Dżodhpuru, zachwycając publiczność nie tylko perfekcyjną grą, ale także niezwykłymi strojami, w których skład wchodziły m.in. spodnie i buty dżodhpur. Buty zostały powszechnie uznane za wyjątkowo piękne i wkrótce trafiły na nogi najpierw graczy polo, a później także eleganckich, angielskich dżentelmenów.

Buty dżodhpur dzielą się na dwa typy w zależności od sposobu poprowadzenia paska. Widoczne na zdjęciu dżodhpury marki Beckett Simonon mają paski przymocowane do przyszwy i poprowadzone do tyłu. Taki wariant występuje najczęściej.

Dżodhpury marki 3DM Lifestyle mają paski przymocowane do napiętka i skierowane do przodu.

Buty dżodhpur są w Polsce niemal całkowicie nieznane. Co nie znaczy jednak, że są niedostępne. Bardzo piękne dżodhpury ma w swojej ofercie znana i zasłużona firma Patine. Są to buty hiszpańskiej marki TLB Mallorca, szyte metodą GYW. TLB Mallorca to stosunkowo młoda marka stawiająca na jakość na najwyższym poziomie. W hierarchii marek obuwniczych pozycjonuje się bardzo wysoko, a jej produkty – mimo, że drogie – charakteryzują się bardzo korzystnym stosunkiem ceny do jakości. W ofercie Patine dżodhpury TLB Mallorca występują w dwóch wersjach, różniących się wykończeniem podeszwy: skórzanym lub gumowym. Choć moje serce rwało się do podeszwy skórzanej, to jednak – ze względów praktycznych – zdecydowałem się na gumową. Zwykle gdy jest mokro, zalega śnieg lub jest plucha, zakładam kalosze na moje buty ze skórzanymi podeszwami. Jednak zakładanie kaloszy na buty o charakterze zimowym – trzewiki, sztyblety, dżodhpury itp. – wydaje mi się czymś trochę niestosownym, dlatego tego typu buty wybieram z gumowymi podeszwami.

Buty dżodhpur marki TLB Mallorca z oferty Patine, ze skórzaną i gumową podeszwą.

Dla tak niezwykłych butów jak dżodhpury, musiałem dobrać równie ciekawe pozostałe składniki garderoby. W pierwszej stylizacji postawiłem na płaszcz, którego do tej pory nie prezentowałem jeszcze na blogu; ulster Zack Roman w bardzo intrygującym kolorze zielonym. Uzupełniają go: kapelusz Polkap, koszula i szalik Emanuel Berg, poszetka Profuomo, rękawiczki Ochnik, okulary Persol, krawat Munrospun i spodnie Benevento. Spodnie z bawełny moleskin to obecnie moje ulubione spodnie i właściwie nie ma dnia, żebym nie miał ich na sobie. Wkrótce poświęcę im cały wpis. W mojej drugiej stylizacji buty dżodhpur z Patine mają do towarzystwa: sztruksowy garnitur Norman, koszulę Wólczanka, krawat vintage Graf Longina, poszetkę Profuomo, okulary The Bespoke Dudes i zegarek R.U.Braun. Kapelusz Polkap jest ten sam co w pierwszej stylizacji, ale ma zmieniony otok.