Przewodnik po butach

Ogromna różnorodność męskich butów sprawia, że łatwo można się w nich pogubić. Wiedza o podziale butów na różne kategorie, tak naprawdę nie jest do niczego potrzebna przeciętnemu użytkownikowi; liczy się przede wszystkim relacja jakości do ceny, oraz to, czy buty się nam podobają. Ogólne zasady doboru butów też są na ogół znane i nikt nie założy zamszowych, brązowych mokasynów do granatowego garnituru. Ale jak zwykle, diabeł tkwi w szczegółach. Kiedy właściwsze będą oksfordy, kiedy lotniki, a kiedy derby? Tu już odpowiedź może nie być taka oczywista. Dodatkową komplikację stwarza fakt, że nie wszystkie rodzaje butów mają swoją polską nazwę. W takich sytuacjach starałem się spolszczać nazwy angielskie. W niektórych przypadkach jest to dość oczywiste. Np. spolszczenie nazwy ’monk strap’ właściwie nie może być inne jak ’monki’. Ale co zrobić z ’sadle shoes’? Spotkałem się już z nazwą ’buty siodłate’, ale nie brzmi ona dobrze. Uznałem, że z dwojga złego, lepsza będzie: 'buty siodłowe’. Żeby uniknąć nieporozumień zawsze podaję też nazwy anglojęzyczne.

Oprócz przedstawienia systematyki butów, stworzyłem też piramidę formalności i tablicę dobierania butów. Mam nadzieję, że będą to pomocne narzędzia, ale proszę pamiętać, że są to tylko propozycje podejścia do tematu. Dalej jest ogromny obszar własnych interpretacji, wyczucia i stylu. Zachęcam do śmiałego wchodzenia w ten obszar.

Zanim przejdę do systematyki, przypomnę kilka zasada ogólnych dotyczących postrzegania butów, niezależnych od ich rodzajów. Warto mieć je zawsze na uwadze:

• buty z zamkniętą przyszwą są bardziej eleganckie niż buty z otwartą przyszwą;
• buty czarne są bardziej eleganckie niż buty brązowe;
• buty ciemne są bardziej eleganckie niż buty jasne;
• buty sznurowane są bardziej eleganckie niż buty wsuwane;
• buty na skórzanej podeszwie są bardziej eleganckie niż buty na gumowej podeszwie;
• buty bez zdobień i dodatkowych przeszyć są bardziej eleganckie niż buty ze zdobieniami i przeszyciami;
• buty ze skóry licowej są bardziej eleganckie niż buty zamszowe i nubukowe,
• na wieczornych oficjalnych imprezach obowiązują buty czarne.

.

1. Podział ze względu na przyszwę

Przyszwa to część cholewki buta znajdująca się nad przednią częścią stopy. Doszywana jest do niej obłożyna, która stanowi tylną i boczną część cholewki i ma dziurki, przez które przechodzi sznurowadło. Obłożyna może być wszyta pod spód przyszwy, albo naszyta na jej wierzch.

 .

2. Podział ze względu na sposób szycia cholewki

Oksfordy (szczególnie te w kolorze czarnym) należą do najbardziej formalnych butów. Dorównują im tylko lotniki – buty wyjątkowo piękne ze względu na swoją niczym nie zakłóconą formę. Ten typ obuwia, w zestawieniu z ciemnymi garniturami i białymi koszulami, jest idealny na najbardziej uroczyste okazje: bale, wesela, formalne kolacje i bankiety, oficjalne spotkania i gale, premiery, a także na pogrzeby.

.

Ten typ butów króluje na półkach polskich sklepów. I nie wiem, czy dlatego, że jest najchętniej wybierany przez mężczyzn, czy też odwrotnie: mężczyźni kupują go dlatego, że stanowi 80% oferty. Podejrzewam, że raczej to drugie. W piramidzie formalności znajduje się poniżej oksfordów i lotników, ale nadal nadaje się do ciemnych formalnych garniturów, ale na mniej uroczyste okazje: mniej oficjalne kolacje, konferencje, spotkania w ciągu dnia itp. Mowa oczywiście o derbach czarnych. Kolor brązowy można zestawić z garniturami półformalnymi i wyłącznie w ciągu dnia. Jasne kolory (np. taki jak widoczny na zdjęciu) to już wybór do zestawów casualowych.

Wyróżnikiem brogsów jest nie tyle sposób szycia cholewki, co sposób jej zdobienia przy pomocy dziurkowań. Mogą występować zarówno jako oksfordy (na zdjęciu powyżej), derby czy monki (zdjęcie poniżej). O brogsach pisałem szerzej tutaj.

.

Monki to mój ulubiony rodzaj butów. Umieściłem je na 4 miejscu wśród najbardziej stylowych dodatków modnego mężczyzny. W Polsce są jeszcze mało popularne, ale już można je spotkać na półkach sklepowych, co jeszcze 3 lata temu było całkowicie niemożliwe. Jednak poza elitarnym i  nielicznym gronem mężczyzn interesujących się modą i dbających o styl, budzą raczej pejoratywne skojarzenia. Kiedyś próbowałem je spopularyzować na portalu wykop.pl; reakcja była zdecydowanie negatywna – zostały natychmiast zakopane. Nadają się do garniturów mniej formalnych, zestawów koordynowanych i wszelkich stylizacji casualowych.

.

Bardzo efektowne i bardzo rzadkie buty. Przeważnie występują w wersjach dwukolorowych i właśnie tak prezentują się najlepiej, ale wtedy nadają się niemal wyłącznie do stylizacji casualowych lub zestawów koordynowanych. Jednolicie czarne buty siodłowe wyglądają prawie jak oksfordy i można je zakładać do ciemnych, formalnych garniturów. Ale kupowanie jednokolorowych, czarnych butów siodłowych trochę mija się z celem. Bo jednak nie wyglądają tak rasowo jak oksfordy, a zatraca się efekt niezwykłości szycia, który podkreślany jest przez dwukolorowość.

 .

Przeważnie ten typ butów jest nazywany mokasynami. Nie wydaje mi się to słuszne, gdyż tylko niektóre z tych butów są szyte na sposób mokasynowy (o czym poniżej). W większości przypadków powstają tak jak inne typy butów poprzez naciągnięcie cholewki na kopyto, a następnie doszycie lub doklejenie podeszwy. Loafersy zasługują też na wyodrębnienie ze względu na swoją popularność w Stanach Zjednoczonych. Jest to tam podstawowy typ męskich butów występujący w różnych odmianach od bardzo eleganckich (zakładanych do formalnych, ciemnych garniturów) do całkowicie casualowych. Swoją popularność buty zawdzięczają faktowi, że w pierwszej połowie XX wieku stały się jednym z podstawowych wyróżników stylu preppy. Na zdjęciu powyżej widać dwa typy loafersów: penny loafer (od monety penowej wkładanej pod pasek – na szczęście), oraz tassel loafer (tassel to po prostu frędzel). Popularny jest też trzeci typ: bit loafer (bit znaczy wędzidło), który zamiast paska, albo na wierzchu paska, ma metalowy łącznik w kształcie końskiego wędzidła.

Mokasyny to buty, które powstają w zupełnie odmienny sposób niż wszystkie pozostałe rodzaje butów. O ile większość butów powstaje w ten sposób, że cholewka jest kształtowana od góry i naciągana na kopyto, a później łączy się ją z podeszwą, o tyle mokasyny to jeden kawałek skóry (stanowi on podeszwę), który jest wywijany do góry tworząc boki cholewki. Oczywiście nie da się tak uformować całego buta, bowiem powstaje nadmiar skóry. Problem rozwiązuje się w ten sposób, że na podbiciu doszywa się nowy fragment skóry, który stanowi górną część cholewki. W miejscu zszycia powstają charakterystyczne zmarszczenia, które dodają mokasynom uroku. Natomiast z tyłu buta przecina się skórę, usuwa jej nadmiar, a następnie zszywa. W ten sposób tworzy się druga charakterystyczna cecha mokasynów: zszycia na pięcie. Ale to jeszcze nie koniec. Podeszwa z cienkiej miękkiej skóry, która była cenną cechą dla polujących Indian, jest nie do przyjęcia dla dzisiejszych użytkowników. Więc dzisiejsze mokasyny mają albo doklejoną drugą podeszwę z gumy, albo mają małe gumowe wypustki, które przechodzą przez otworki w podeszwie – i to one przejmują na siebie kontakt z podłożem. Patent z wypustkami został wymyślony i wprowadzony przez włoską firmę Todd’s.

Buty żeglarskie w swej klasycznej postaci, to mokasyny z doklejaną podeszwą z białej gumy lub kauczuku (żeby nie zostawiała śladów na pokładzie). Drugą charakterystyczną cechą butów żeglarskich jest rzemienny pasek okalający cholewkę, który stanowi jednocześnie sznurowadło. Rolą tego paska, którym ściskało się stopę poniżej kostki, było zabezpieczenie przed przypadkowym zerwaniem butów przez nagłą falę przewalającą się przez pokład.

.

3. Buty z podwyższoną cholewką

Odnotowuję buty z podwyższoną cholewką, ale nie będę się nad nimi rozwodził. Warto tylko zwrócić uwagę, że językowo mamy tu odwrotną sytuację niż w przypadku półbutów. O ile tam nie było na podorędziu polskich nazw i trzeba było spolszczać nazwy angielskie, o tyle tutaj mamy piękne polskie nazwy: trzewiki, sztyblety, botki a w języku angielskim posucha: boots.

.

4. Piramida formalności butów

Przy omawianiu poszczególnych rodzajów butów, wspominałem o ich usytuowaniu w piramidzie formalności. Nie było to całkiem ścisłe, bowiem o formalności butów decyduje nie tylko ich rodzaj, ale także kolor, rodzaj skóry, zdobienia, rodzaj podeszwy itp. Powyższe zestawienie podaje przykłady usytuowania różnych butów w hierarchii. Dwa najwyższe poziomy, to buty do smokingu, trzeci – to buty do formalnego, ciemnego garnituru zestawionego z białą koszulą. Na poziomie czwartym pokazane są buty do złagodzonych wersji ubiorów formalnych oraz do garniturów półformalnych. Poziom piąty to buty do garniturów półformalnych i swobodnych. Mogą także znaleźć zastosowanie w zestawach koordynowanych i smart casualowych. Te dwa wymienione zestawy będą też czuć się dobrze z butami z poziomu szóstego. Ale można je też łączyć z zestawami casualowymi z udziałem chinosów i dżinsów. Poziom siódmy zawiera buty typowo casualowe. (Powiększoną wersję zdjęcia można obejrzeć po kliknięciu na nie.)

Proszę pamiętać, że to tylko przykłady. Ani nie wyczerpują możliwości, ani nie wyznaczają sztywnych granic. Jak zwykle zachęcam do własnych interpretacji i mieszania konwencji i stylów.

.

5. Tablice doboru butów

Poniżej podaję kilka przykładów doboru butów do reszt ubioru. Szerzej o sprawie stopniowania formalności ubioru pisałem tutaj. Dobierając buty trzeba pamiętać, że nie jest błędem założenie butów stojących wyżej w piramidzie formalności, do ubiorów mniej formalnych. Czyli np. wszystkie buty z pierwszej kolumny, mogą zostać zastosowane do ubioru z drugiej kolumny. Wszystkie buty z pierwszej i drugiej kolumny mogą zostać zastosowane do ubioru z trzeciej kolumny. Jednak idąc dalej, należy mieć na względzie kolorystykę. Do garniturów z drugiej tablicy nie będą pasowały buty czarne, podobnie jak do zestawów casualowych z trzeciej tablicy. Ale już do zestawu koordynowanego z czarnymi chinosami, czarne buty będą najwłaściwsze. Z kolei do szarego garnituru z pierwszej tablicy można włożyć czarne, formalne buty z pierwszej i drugiej kolumny (o czym powyżej), ale ten zestaw prezentuje się lepiej z butami brązowymi lub burgundowymi.

.

5. Od czego zaczynać?

Pytanie jest retoryczne, bo każdy ma jakiś zestaw butów. Jest on płynny, bowiem kupowane są nowe buty, a najstarsze zalegają na dnie szafy, albo są gdzieś ekspediowane. Ale można potraktować ten punkt, jako wprawkę teoretyczną. A może przyda się komuś, kto np. przed studniówką będzie kupował swój pierwszy garnitur i pierwsze eleganckie buty? Więc po kolei:

Czarne oksfordy, jako pierwsze eleganckie buty, to powinien być oczywisty wybór. Dodadzą elegancji ciemnemu, formalnemu garniturowi i będą przydatne w wielu okazjach – także w zestawach koordynowanych i casualowych np. w połączeniu z dżinsami. Jeśli kupimy buty odpowiedniej jakości, to będzie to zakup na wiele lat, bowiem te buty nigdy nie przestaną być modne i stylowe, a zawsze dodadzą elegancji.

.

Brązowe brogsy będą najbardziej uniwersalne: właściwie do wszystkiego, poza ciemnymi, formalnymi garniturami. Sugerowałbym brogsy pełne z zamkniętą przyszwą (po lewej), ale mogą też być z otwartą.

.

Bardzo uniwersalnymi butami będą też loafersy, mokasyny lub buty żeglarskie. Z jednym ograniczeniem: nie są to buty na zimę. Natomiast latem, zakładane bez skarpetek do dżinsów, chinosów lub szortów, będą idealne. Loafersy można też zakładać do mniej formalnych garniturów.

..

Każdy mężczyzna powinien mieć w swojej szafie buty zamszowe lub nubukowe (nubuk z wyglądu bardzo przypomina zamsz, jest tylko trochę gładszy). Liczba możliwych kombinacji jest tu bardzo duża; na zdjęciach kilka wybranych propozycji.

.

.

Przy ilustrowaniu niniejszego wpisu, korzystałem ze zdjęć butów ze sklepów internetowych: klasycznebuty.pl, shoepassion.pl, brookbothers.com, tods.com, nord-shoes.com.