Pani profesor

Pani profesor Jadwiga Staniszkis jest postacią nietuzinkową, intelektualistką znaną z niezależnych poglądów, często idącą pod prąd poprawnych politycznie idei i koncepcji. Jest typem naukowca, który stosuje narzędzia naukowej analizy do opisu otaczającej rzeczywistości. W sierpniu 1980 brała udział w negocjacjach Międzyzakładowego Komitetu Strajkowego w Gdańsku ze stroną rządową, a później weszła w skład Komisji Ekspertów MKS. Po zawarciu porozumień sierpniowych i utworzeniu NSZZ Solidarność doradzała Komisji Krajowej związku, aż do wprowadzenia stanu wojennego. Jednak w czasach, gdy do dobrego tonu należało zachwycanie się dziejową rolą ruchu społecznego Solidarność, pani profesor napisała po angielsku, książkę Samoograniczająca się rewolucja (wydaną we Francji i USA, a w Polsce dopiero po 28 latach), w której poddała ostrej krytyce politykę prowadzoną przez władze Solidarności.

Przez kilka ostatnich lat, profesor Staniszkis wspierała intelektualnie PiS i Jarosława Kaczyńskiego, pokładając w nim nadzieję, na przeprowadzenie reform, które wyzwolą entuzjazm Polaków i przywrócą im wiarę w przyszłość. Po zdobyciu władzy przez PiS i po pierwszych decyzjach nowego rządu, dostrzegła swój błąd i stała się jednym z najzagorzalszych krytyków nowych władz. Tygodnik Newsweek, w numerze 28/2016, datowanym na 4 – 10 lipca, zamieścił wywiad z Jadwigą Staniszkis, przeprowadzony przez Renatę Kim. Zaczerpnąłem z tego wywiadu kilka wypowiedzi pani profesor, które uznałem za warte polecenia uwadze moich czytelników.

[Jarosław Kaczyński] 'na pewno nie jest państwowcem, bo po ośmiu miesiącach jego rządów państwo jest w znacznie gorszym stanie, niż było. I jest organizowane wokół partyjnej hierarchii, dyscypliny. (…) Poza tym Kaczyński, w którym tkwi potrzeba posiadania wroga, sztucznie narzuca społeczeństwu konflikt. Ma nadzieję, że w ten sposób wydobędzie z Polaków dumę i godność, a jemu pozwoli stworzyć społeczeństwo zjednoczonej prawicy. Ale nadzieja, że konflikt zmieni społeczeństwo, jest z gruntu bolszewicka. Godność buduje się wokół tego, że człowiek jest gotowy zaryzykować w obronie wartości, a przede wszystkim bronić swojej wewnętrznej wolności. Kaczyński próbuje to zniszczyć. Wydobywa z ludzi najgorsze cechy, zmienia Polaków na gorsze’.

Jadwiga Staniszkis przywołuje termin użyty niegdyś przez Huxleya: 'ultimate revolutuion’ (rewolucja ostateczna) i mówi: 'Dochodzi do niej wtedy, kiedy społeczeństwo jest zmieniane tak, żeby dopasować je do systemu władzy opartej na woli polityków, a nie na prawie. Moim zdaniem to jest główną obsesją PiS. PiS próbuje dostosować społeczeństwo do tej wizji poprzez strach, dyscyplinę, lojalność wobec absurdu, mówienie o nowych elitach, obietnice awansu, wydobywanie z ludzi agresji i chamstwa’.

’PiS, izolując nas w Europie, także wschodniej, realizuje marzenie Moskwy. Myślę, że Kaczyńskiego zmieniła tragedia smoleńska, emocjonalnie go rozbiła i do dziś się z tego nie otrząsnął. Jego racjonalność, chłód i zdolność długofalowego myślenia są teraz ograniczone, choć wciąż jest bardzo inteligentny. I jeszcze jedna rzecz: to bardzo przykre i niebezpieczne, że społeczeństwo w taki chłopski sposób cieszy się z tego ataku na elity. Nic na nim nie skorzysta, ale cieszy się, że komuś zabrano trochę wolności. A zwłaszcza tym, dla których ta wolność jest ważna’.

’Destrukcja państwa w imię kumulacji władzy postępuje i towarzyszy temu wstrętna retoryka, ale także niszczenie partii i własnego zaplecza przez ujednolicenie go i dyscyplinowanie. I permanentne mówienie o zmianie, bo w zmianie – reguły są czymś tymczasowym i zawsze władza ma większy margines swobody’.

’Jarosław Kaczyński najwyraźniej nie zdaje sobie sprawy, jak świat się szybko zmienia. On cierpi na katastrofalny brak wiedzy o współczesnym świecie. To człowiek, który komunikując się ze swoimi wyborcami, bierze pod uwagę ich poziom. I jemu się prawdopodobnie wydaje, że kategoria suwerenności, rozumianej w tradycyjny sposób, jest bardziej nośna emocjonalnie, lepiej przemawia do ludzi’.