Klasyczne buty garniturowe (ang. dress shoes) – zwane też niekiedy wizytowymi – dzielą się na kilka typów w zależności od sposobu szycia cholewki i te różne typy zajmują różne miejsca w hierarchii formalności. Jednak hierarchia owa nie jest całkiem jednoznaczna ze względu na fakt, że o ostatecznej pozycji butów decyduje nie tylko typ ale także kolor i rodzaj skóry z jakiej buty są uszyte (skóra licowa, zamsz, nubuk). Zresztą wyznaczanie dokładnego miejsca na osi formalności butów, nie jest w gruncie rzeczy do niczego potrzebne. Wystarczy trochę wyczucia i pamiętanie o zasadzie, że do garniturów wieczorowych obowiązują buty czarne. Ale nawet ta zasada nieco się dzisiaj chwieje – o czym w dalszej części artykułu. W każdym razie na pewno możemy dziś spokojnie przejść do porządku, nad ważnym niegdyś przykazaniem dżentelmena: no brown after six, które zabraniało noszenia brązowych butów po zmierzchu.
Mimo wszystko zawsze warto mieć na uwadze ogólne zasady dotyczące hierarchii formalności eleganckich męskich butów, dlatego przygotowałem kilka infografik na ten temat. Do tworzenia infografik posłużyły mi buty ze sklepu Herring, który oferuje bogaty wybór luksusowych butów zarówno pod własną marką, jak i sygnowanych markami innych znanych producentów, jak np.: Loake, Barker, Tricker’s, Cheaney, Carlos Santos, Church’s i wielu innych.
Dodam jeszcze, że gdyby komuś nie podobały się określenia „otwarta przyszwa” i „zamknięta przyszwa”, to polecam mu lekturę wpisu: Otwarta i zamknięta przyszwa. Czy te określenia są poprawne?
Eleganckie buty garniturowe występują dziś w wielu kolorach (nierzadko bardzo jaskrawych), a szczególnym przypadkiem są buty ręcznie malowane. To oczywiście komplikuje ich usytuowanie na osi formalności, bowiem różne zasady dotyczące tej kwestii powstawały w czasach gdy buty występowały wyłącznie w kolorach czarnym i brązowym. I było wówczas dość oczywiste, ze buty brązowe to nieformalne buty na wieś (no brown in town). Przez długi czas nie było mowy o kolorystycznych rewolucjach, chociaż już na początku XX wieku pojawiły się spectator shoes czyli brogsy dwukolorowe – początkowo wyłącznie w wersji czarno-białej, jako buty do tanga. Później były chętnie noszone przez amerykańskich gangsterów – stąd ich polska nazwa: caponki.
Niewzruszalną zasadą zawsze było to, że do strojów wieczorowych obowiązują buty w kolorze czarnym. Zasada ta zachowała aktualność także dzisiaj i jest nie do pomyślenia, żeby udając się na bal lub galę w czarnym lub granatowym garniturze, założyć buty w kolorze brązowym. No dobrze: kolor brązowy odpada, ale czy np. kolor granatowy lub ciemno-burgundowy też? Zasady milczą na ten temat ponieważ kiedyś takich butów po prostu nie było. Dziś są (chociaż niezbyt często) i na potrzeby określenia stopnia formalności, należy je chyba zaliczyć do butów czarnych.
Ręcznie malowane lotniki marki Shoepassion: granatowe z przyczernionymi noskami, piętami i krawędziami cholewki.
Do zdjęcia pozuję wprawdzie w świetle dziennym, ale zarówno buty jak i reszta stylizacji mają charakter wieczorowy.
Poniżej prezentuję pięć przykładowych zestawów o różnym stopniu formalności i pasujące do nich buty. Do tworzenia grafik posłużyły mi produkty różnych marek, pochodzące z różnych sklepów internetowych: garnitury Suit Supply, koszule Emanuel Berg, buty Herring, krawaty Miler, poszetki 4Gentleman i Patine, skarpetki Vistula, zegarki Zegarek.net.
Na koniec warto jeszcze dodać, że zasada stopniowania formalności działa tylko w jedną stronę. To znaczy, że do do wieczorowych garniturów obowiązują buty o dużym stopniu formalności – czarne wiedenki lub lotniki – i w żadnym wypadku nie można użyć np. zamszowych loafersów lub monków. Ale do ubiorów o niskim stopniu formalności można stosować dowolne buty, w tym także te o wysokim stopniu formalności, czyli czarne wiedenki lub lotniki. Byle tylko zachować zgranie kolorystyczne.
Czarne wiedenki marki Partenope, w zestawie smart każualowym, w którego skład wchodzą m.in. czarne chinosy.
Brogsy z zamkniętą przyszwą ustawił Pan wyżej niż gładkie derby. Czy nie jest tak, że jednak gładkie buty, nawet z otwartą przyszwą, będą odrobinę bardziej formalne od butów zdobiobych?
Tak ustawiłem 🙂
Jak wspomniałem we wpisie, mnogość różnych wariantów zazębiających się ze sobą, utrudnia dokładne i jednoznaczne ustawienie butów na osi formalności. W niektórych źródłach można się natknąć na twierdzenie, że im mniejsza liczba dodatkowych ozdób i przeszyć – tym bardziej formalne są buty. Ale w takim twierdzeniu chodzi raczej o dodatkowe ingerencje „upiększające” klasyczne modele, niż o elementy charakterystyczne dla tych modeli. Np. wiedenki z nakładanym noskiem nie są mniej formalne od wiedenek z jednolitą przyszwą. A są i tacy, którzy twierdzą, że są bardziej formalne. Podobnie lotniki nie są bardziej formalne od wiedenek itp.
Moim zdaniem również wydaje się to lekko dziwne i też zawsze myślałem że ażurowanie buta obniża jego formalność mocniej niż obłożyna. Tutaj z kolei zagadką jest np. czy czarne ćwierćbrogsy są bardziej formalne niż czarne gładkie derby.
Drogi Janie, a jakbyś pozycjonował deseniowane, koniakowe lotniki?
Gdzieś w okolicach brogsów 🙂
Od teraz wreszcie nie będę miał problemu z określeniem formalności butów, być może uda mi się wyjść poza pensówki i wiedenki 😛
Dobry wieczór,
Panie Janie, ja chciałbym się spytać, gdzie umieściłby Pan wiedenki z nakładanym noskiem. Gdzie na kancie tego noska znajduje się, pasek z lekkim delikatym ażurowaniem (ponad wiedenki z brogsowaniem, czy na tym samym poziomie?).
Pozdrawiam,
Michał
Ależ to jest bez znaczenia 🙂 Poziom formalności jest mniej więcej ten sam, a liczy się efekt estetyczny. Ale tu wkracza subiektywizm, bowiem jednym będzie się podobało to, innym tamto.
Czarny garnitur i czarne buty = okazje wieczorowe i pogrzeby, to jest jasne. Ja jednak nie mogę się przekonać ani do czarnych butów, ani do czarnych garniturów – po prostu nie podobają mi się ani jedne, ani drugie. Uważam je za smętne i zwyczajnie nudne, a do tego dodające lat. Pytanie zatem, na ile dużym faux pas będzie założenie na bardzo uroczyste okazje garnituru ciemnogranatowego i ciemnobrązowych butów. Duża gafa, średnia, czy w dzisiejszych czasach raczej mała?
Granatowy garnitur pełni rolę garnituru wieczorowego równie dobrze jak czarny. W sztucznym oświetleniu czarny będzie się jawił jako nieco bardziej elegancki, ale to są subtelności, na które można nie zwracać uwagi. Natomiast brązowe buty do wieczorowego garnituru będą dużym faux pas. Mniej więcej takim jak założenie koszuli w paski. Wprawdzie napisałem we wpisie, że do wieczorowego garnituru (niezależnie od tego czy będzie on czarny, granatowy czy grafitowy) obowiązują czarne buty, ale też otworzyłem furtkę do uznania za nominalnie „czarne” – butów ciemnogranatowych lub ciemnobordowych z przyczernionymi fragmentami.
W takim przypadku warty rozważenia jest garnitur w kolorze antracytowym. Co prawda nadal nie polecałbym zakładania brązowych butów do niego na okazje wieczorowe ale w mojej opinii wygląda to dużo lepiej niż w przypadku garnituru granatowego.
PS. Po głębszym zastanowieniu muszę przyznać, że jednak stara zasada, że brązowe buty powinno się łączyć z garniturami w kolorze ziemi bądź szarymi, a czarne bardziej pasują do granatu i oczywiście czerni, była całkiem sensowna.
Odpowiedź do Bartosza
Antracyt, czy też może ciemny odcień szarości, to ok, czarne buty w mojej opinii wyglądają dobrze (choć nie lubię ich jako takich). Natomiast dobór kolorów to jest tak w ogóle kwestia dość subiektywna – ja np. uważam, że ciemny brąz lepiej się komponuje wizualnie z granatem niż czerń. Czerń jest ogólnie trudnym kolorem, wbrew pozorom. Weźmy bowiem klasyczny, czarny płaszcz z gładkiej wełny, za kolano. Elegancki, ale jednocześnie potwornie nudny i kojarzący się z przedsiębiorcą pogrzebowym. Do tego w słoneczne dni wygląda co najwyżej jako – tako.
Dziękuję za odpowiedź – trochę szkoda, że to duża gafa, no ale cóż 🙂
Dzień dobry
Chciałbym zapytać Janie, czy posiadasz może w szafie frak? 🙂 Bo chyba nigdy się w nim jeszcze nie zaprezentowałeś.
Mam pytanie, czy masz w planach napisanie postu na temat historii ubioru męskiego? Szczególnie uwzględniając lata międzywojenne 🙂
Nie mam fraka 😉
Napisałem kiedyś artykuł o historii męskiego garnituru. Jednak zdecydowałem się go usunąć, gdyż nie miałem pewności co do praw autorskich niektórych wykorzystanych zdjęć i ilustracji.
Dzień Dobry Panie Janie, a czy czarne monki do granatowego garnituru będą odpowiednie dla gościa na weselu ? Pozdrawiam.
Będzie to lekkie nagięcie zasad, ale ja bym się tym nie przejmował. Tym bardziej, że nikt nie dostrzeże tego nagięcia, za to prawie wszyscy dostrzegą stylowość i niecodzienność butów, ponieważ monki ciągle są u nas rzadkością.